فلج بلز (Bell’s Palsy) یکی از اختلالات شایع عصبی‌محیطی است و به‌طور ناگهانی، باعث ضعف و فلج عضلات یک سمت صورت می‌شود. برای درمان آن به رویکردی چندوجهی و علمی نیاز است. فیزیوتراپی در این مسیر، نقش بسیار اثرگذار و مهمی بازی می‌کند. تکنیک‌ها و روش‌های آن هم متنوع‌اند و باید بدانید، برخلاف تصور بسیاری از افراد، ماساژ صورت برای درمان فلج بلز در میان آن‌ها جایی ندارد. در واقع، ماساژ نواحی فلج‌شده برای درمان فلج بلز در روش‌های فیزیوتراپی قرار نمی‌گیرد و حتی خطرناک هم به‌شمار می‌رود. در ادامه، درباره این موضوع و تمرینات حرکتی مفید فیزیوتراپی برای درمان بیشتر می‌خوانید.
درمان فلج صورت با فیزیوتراپی یا ماساژ؟
فیزیوتراپی از جمله درمان‌های بسیار موثر برای رفع علائم ناشی از فلج بلز است. این روش درمانی در بیشتر بیماران رضایت‌بخش است و آن‌ها را به زندگی معمولی بازمی‌گرداند. هدف از تمرینات آن کاهش ضعف عضلات صورت، بهبود حرکات آن و برقراری تقارن عضلانی است.
این تمرین‌ها مطابق با وضعیت هر شخص در نظر گرفته می‌شوند و شامل تمرینات مقاومتی برای افزایش قدرت و جلوگیری از تحلیل‌رفتن قدرت صورت هستند.
روش‌های فیزیوتراپی باعث بهبود گردش خون می‌شوند و هماهنگی حرکات چهره را بالا می‌برند. این تمرینات اصولاً بعد از سپری‌شدن دوره حاد بیماری شروع می‌شوند.
ماساژ صورت برای درمان فلج بلز؛ آری یا نه؟
یادتان باشد که ماساژ صورت برای درمان فلج بلز اصلاً توصیه نمی‌شود و نباید نواحی فلج‌شده را ماساژ داد. ماساژ مستقیم روی ناحیه فلج‌شده به بهبود وضعیت کمکی نمی‌کند و حتی باعث تحریک بیش از حد عضلات و ایجاد حرکات غیرطبیعی (سینکینزی) ماهیچه‌ها می‌شود.
به همین دلیل، در پروتکل‌های علمی فیزیوتراپی، تأکید بر تمرینات کنترل‌شده، تحریک عصبی دقیق و بازآموزی عضلانی تدریجی است و ماساژ یا فشار مکانیکی روی ناحیه آسیب‌دیده به‌هیچ‌عنوان، توصیه نمی‌شود.
تمرینات علمی و خانگی برای فلج بلز و صورت
تمرینات فیزیوتراپی برای درمان فلج بلز و صورت به بیماران کمک می‌کنند که دوباره هماهنگی عضلات صورت خود را پس بگیرند و از این فلج موقتی رها شوند. در ادامه، به تعدادی از این تمرینات معروف اشاره می‌کنیم. با قرارگرفتن تحت نظر یک فیزیوتراپیست باتجربه و ماهر، بهترین تمرینات برای بهبود وضعیت فلج بلز تجویز می‌شوند.
این مسیر درمان نیازمند حضور متخصصی است که به روش‌ها و تکنیک‌های گوناگون اشراف دارد و تمام بایدها و نبایدهای آن را به‌خوبی می‌شناسد. هرگونه اشتباه و خطا در دوره درمان می‌تواند مشکلات بزرگ‌تری هم در پی داشته باشد، پس باید فقط به بهترین متخصصان اعتماد کنید.
۱. تحریک و گرم‌کردن عضلات صورت (Facial Stimulation)
برای اینکه این تمرینات را به‌درستی پیش ببرید، لازم است که ابتدا عضلات را گرم و تحریک کنید. مقابل آینه‌ها بنشینید و این مراحل را طی کنید:
- بهآرامی، هر بخش از صورت را حرکت و تکان بدهید؛
- به‌کمک انگشت‌ها، ابروها را به‌نرمی بالا ببرید؛
- در کمال آرامش، نواحی صورت از جمله پیشانی، بینی، گونه‌ها و اطراف دهان را حرکت دهید.
۲. تمرین‌های بینی و گونه (Nose and Cheek Exercises)
بعد از گرم‌کردن عضلات صورت، نوبت به تمرین صورت برای درمان فلج بلز در ناحیه بینی و گونه می‌رسد. اگر این بخش‌ها سفت و بی‌حرکت باقی بمانند، قدرت کل صورت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. تمرین‌های بینی و گونه به این شرح هستند:
- با انگشتان‌تان پوست کنار بینی در سمت آسیب‌دیده را بهآرامی، به سمت بالا فشار دهید و هم‌زمان سعی کنید بینی‌تان را جمع کنید (چین انداختن بینی).
- سعی کنید صورت‌تان را به‌صورتی جمع و چین‌خورده کنید، با تمرکز روی گونه‌ها و بینی.
- سوراخ‌های بینی را گشاد کنید و تلاش کنید چند نفس عمیق از بینی بکشید. می‌توانید سوراخ بینی سالم را با دست بپوشانید تا عضلات سمت آسیب‌دیده بیشتر به کار گرفته شوند.
- گونه سمت آسیب‌دیده را باد کنید (پف کنید) و هوا را بیرون بدهید. این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
۳. تمرین‌های دهان (Mouth Exercises)
ناحیه دهان در بیشتر بیماران مبتلا به فلج بلز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. برای بازپس‌گیری کنترل دهان، این تمرینات را انجام دهید:
- دهان را طوری‌که انگار لبخند می‌زنید، باز و بعد بسته کنید؛
- حالا اخم‌کردن را تمرین، تکرار و لب‌ها را بهآرامی جمع و بعد رها کنید؛
- سعی کنید، هر گوشه دهان را جداگانه بالا بیاورید، یکی‌یکی. می‌توانید با انگشتان‌تان گوشه‌ی سمت آسیب‌دیده را کمی بالا بکشید تا به عضلات کمک شود؛
- زبان را بیرون بیاورید و سپس آن را به سمت چانه هدایت کنید.
۴. تمرین‌های چشم (Eye Exercises)
بستن چشم سمتی از صورت که آسیب دیده، اصولاً برای بیماران مبتلا به فلج بلز کار آسانی نیست. برای درمان و بهبود عملکرد عضلات اطراف چشم باید از این تمرینات کمک بگیرید:
- تمرین بالا و پایین بردن ابروها را انجام دهید. می‌توانید با انگشت‌تان ابروی سمت آسیب‌دیده را بهآرامی بالا ببرید تا حرکت تسهیل شود.
- به پایین نگاه کنید و چشم را ببندید، در حالی‌که پلک و ابرو را بهآرامی حرکت می‌دهید.
- چشمانتان را یکی‌یکی باز کنید و سپس بهآرامی آن‌ها را محکم ببندید؛ این کار را به‌صورت متناوب تکرار کنید (باز کردن عریض و سپس فشردن ملایم).
دوباره مثل سابق می‌شوید!
ماساژ صورت برای درمان فلج بلز اصلاً و به‌هیچ‌وجه، توصیه نمی‌شود، اما روش‌های مختلف فیزیوتراپی کاربردی‌اند. تمرینات فیزیوتراپی باید در کمال ملایمت و بدون فشار پیش بروند. هرگز نباید درد و فشاری احساس کنید. یادتان باشد که پیوستگی در انجام تمرینات هم واقعاً ضروری است و باید صبر به‌خرج بدهید تا نتیجه راضی‌کننده، کم‌کم ظاهر شود. با قرارگرفتن تحت نظر یک فیزیوتراپ خبره، این تمرینات به نتیجه می‌رسند و دوباره به حالت سابق خود بازمی‌گردید. کلینیک مهنام در کنار شماست تا مسیر درمان را به‌سادگی و با خیال راحت طی کنید.
