فلج بلز و سکته مغزی از بیماری‌هایی هستند که روی عضلات صورت اثر منفی می‌گذارند و آن‌ها را فلج می‌کنند. هرچند که امکان فلج‌شدن صورت بعد از وقوع این دو بیماری وجود دارد، اما یکسان نیستند و نباید آن‌ها را با هم اشتباه بگیرید. تشخیص صحیح و درک تفاوت‌های این دو رمز موفقیت درمان سریع‌تر و بهینه‌تر است. برای درک تفاوت فلج بلز و سکته مغزی، باید هریک را به‌خوبی بشناسید. در ادامه، از هر دو برایتان می‌گوییم تا تفاوت‌ها را بهتر درک کنید.
فلج بلز چیست؟
فلج بلز (Bell’s Palsy) نوعی اختلال عصبی است که با ضعف یا فلج ناگهانی و موقتی عضلات صورت همراه می‌شود. معمولاً هم در یک سمت صورت به‌وجود می‌آید و به‌طور ناگهانی بروز پیدا می‌کند.
علت دقیق فلج بلز کاملاً مشخص نیست. بااین‌حال، معمولاً به‌خاطر ابتلا به عفونت‌های ویروسی رخ می‌دهد. این بیماری عصب شماره هفت (عصب فاسیال) را درگیر می‌کند؛ یعنی همان عصبی که کنترل عضلات صورت را در دست دارد.
علائم شایع فلج بلز
برای درک بهتر تفاوت فلج بلز و سکته مغزی باید علامت‌های هریک را بشناسید. از نشانه‌های ابتلا به فلج بلز باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- ضعف یا فلج ناگهانی یک سمت صورت؛
- افتادگی گوشه لب و عدم تقارن چهره؛
- سختی در صحبت‌کردن یا جویدن غذا؛
- تغییر یا کاهش حس چشایی؛
- ناتوانی در بستن کامل چشم؛
- خشکی یا اشک‌ریزش چشم؛
- درد در اطراف گوش یا فک؛
- مشکل در بالا بردن ابرو؛
- حساسیت به صدا.
سکته مغزی چیست؟
حالا که با فلج بلز آشنا شده‌اید، باید به‌سراغ درک بهتر سکته مغزی هم برویم. با آگاهی از فرق فلج بلز با سکته مغزی، درمان سریع‌تر و در مسیری بهینه‌تر پیش می‌رود. سکته مغزی وضعیت خطرناکی است و زمانی رخ می‌دهد که به بخشی از مغز خون نمی‌رسد یا خون‌رسانی به‌کلی به آن بخش قطع می‌شود.
این اختلال سلول‌های مغزی را از بین می‌برد و علامت‌های ناخوشایند جدی به‌وجود می‌آورد. دو نوع سکته مغزی وجود دارد:
- سکته ایسکمیک (۸۰٪ موارد)؛ به دلیل انسداد رگ‌های مغزی توسط لخته خون یا رسوبات ایجاد می‌شود.
- سکته هموراژیک؛ در اثر پاره‌شدن یک رگ در مغز و خونریزی داخل بافت مغزی رخ می‌دهد.
علائم شایع سکته مغزی
برای مقایسه فلج بل با سکته مغزی، لازم است که علائم و نشانه‌های رایج سکته را هم بشناسید. این نشانه‌ها از قرار زیر هستند:
- بی‌حسی یا ضعف ناگهانی صورت، بازو یا پا(معمولاً یک سمت بدن)؛
- اختلال گفتار یا ناتوانی در درک کلمات؛
- افتادگی ناگهانی صورت هنگام لبخند؛
- سرگیجه شدید و اختلال تعادل؛
- گاهی از دست دادن هوشیاری؛
- از دست دادن بینایی یا دوبینی؛
- سردرد بسیار شدید و ناگهانی؛
- مشکل در بلع.
مهم‌ترین تفاوت فلج بلز و سکته مغزی
سکته و فلج بلز باعث فلج‌شدن عضلات صورت می‌شوند، اما ماهیت، علت و الگوی درگیری آن‌ها با یکدیگر فرق می‌کند. به تفاوت فلج بلز و سکته مغزی در موارد زیر دقت کنید:
درگیری پیشانی
میزان درگیرشدن عضلات پیشانی در هریک از این دو بیماری با یکدیگر متفاوت و به شکل‌های زیر است:
- فلج بلز: کل نیمه صورت درگیر می‌شود؛ حتی بیمار نمی‌تواند ابرو را بالا ببرد.
- سکته: عضلات پیشانی معمولاً سالم می‌مانند.
سرعت انتشار علائم
معمولاً سرعت توسعه نشانه‌های فلج بلز با سکته مغزی یکسان نیست. در هریک از موارد، وضعیت متفاوت است:
- سکته: علائم شدید و ناگهانی و در عرض ثانیه تا دقیقه بروز می‌کنند.
- فلج بلز: ضعف صورت معمولاً طی چند ساعت تا ۴۸ ساعت تشدید می‌شود.
علائم همراه
برای اینکه بدانید نشانه‌های عارض‌شده بر صورت، به چه علت رخ داده و پای کدام‌یک به میان است، فلج بلز یا سکته مغزی، باید به علامت‌های همراه بروز هریک هم دقت کنید:
- سکته: ضعف اندام‌ها، اختلال گفتار، اختلال بینایی.
- فلج بلز: اشک‌ریزش، درد اطراف گوش، اختلال چشایی.
شباهت‌های فلج بلز و سکته مغزی
برای درمان سریع‌تر باید به تفاوت فلج بلز و سکته مغزی دقت زیادی شود، چون این دو شباهت‌های زیادی هم به یکدیگر دارند و در نتیجه، امکان دارد که متخصصان در تشخیص با چالش‌هایی روبه‌رو شوند. از جمله شباهت‌های بلز و سکته باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- درگیری بخشی از عصب و عملکرد عضلات صورت؛
- نیاز به توان‌بخشی و مراقبت‌های تخصصی؛
- ضعف ناگهانی عضلات صورت؛
- مشکل در بیان کلمات یا بلع؛
- افتادگی یک سمت صورت؛
- اختلال در بستن چشم.
عوامل مشترک خطر یا ریسک فاکتورهای مشابه فلج بلز و سکته مغزی
در بروز هر بیماری، پای عواملی به‌میان است که احتمال ابتلا در افراد را بیشتر می‌کنند. عواملی که باعث افزایش احتمال دچارشدن به فلج بلز و سکته مغزی می‌شوند هم در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
| عامل خطر | فلج بلز | سکته مغزی |
| دیابت | بله | بله |
| فشار خون بالا | بله | بله |
| عفونت‌های تنفسی | بله | ——— |
| چاقی | بله | بله |
| بی‌تحرکی | ——— | بله |
| سوتغذیه | ——— | بله |
| پره‌اکلامپسی | بله | بله |
| بارداری | بله | بله |
| سیگار | ——— | بله |
تشخیص فلج بلز از سکته مغزی
برای تشخیص هریک از این دو وضعیت، باید از مسیرهای متفاوتی اقدام شود. در جدول زیر، چشم‌اندازی از هر دو مسیر آورده شده است:
| موضوع | فلج بلز (Bell’s Palsy) | سکته مغزی (Stroke) |
| شروع علائم | طی چند ساعت تا ۴۸ ساعت به‌تدریج بدتر می‌شود | ناگهانی و ظرف چند ثانیه تا چند دقیقه |
| درگیری پیشانی | ابرو بالا نمی‌رود و پیشانی درگیر است | ابرو معمولاً سالم است (پیشانی درگیر نمی‌شود) |
| الگوی ضعف صورت | کل نیم‌صورت درگیر می‌شود | معمولاً پایین صورت بیشتر درگیر است |
| علائم همراه | درد پشت گوش، اشک‌ریزش، اختلال چشایی | اختلال گفتار، ضعف اندام‌ها، از دست دادن تعادل، اختلال بینایی |
| معاینه عصبی | ضعف کامل عضلات همان سمت، بدون درگیری اندام‌ها | وجود ضعف دست/پا، اختلال جهت‌یابی، عدم توان گفتار |
| تصویربرداری لازم | معمولاً نیازی به تصویربرداری نیست مگر موارد خاص | CT یا MRI فوراً لازم است برای تشخیص نوع سکته |
| نحوه تشخیص اصلی | تشخیص بر اساس علائم، معاینه صورت و سابقه ویروسی | تشخیص بر اساس علائم عصبی گسترده + تصویربرداری مغز |
| اقدام فوری لازم | مراجعه به پزشک برای شروع سریع درمان، ولی اورژانس محسوب نمی‌شود | تماس فوری با اورژانس (زمان طلایی ۳ تا ۴.۵ ساعت) |
درک تفاوت‌ها؛ کلید درمان سریع و آسایش بیمار!
آشنایی با تفاوت فلج بلز و سکته مغزی برای درمان و نجات بیمار ضروری است. هرچند این دو می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، اما سکته مغزی یک وضعیت پزشکی اورژانسی است و فلج بلز معمولاً موقتی است و اغلب با درمان بهبود پیدا می‌کند. برای شروع درمان صحیح و به‌موقع، شناسایی تمایزها ضروری است. اگر پرسش و ابهامی درباره این موضوع وجود دارد، حتماً بپرسید تا با هم به جواب مناسب برسیم. در کلینیک مهنام، انواع درمان فیزیوتراپی به‌عنوان یکی از بهینه‌ترین روش‌های بهبود برای رسیدگی به فلج عضلات صورت ارائه می‌شوند. برای رفع مشکلات ناشی از فلج عضلات صورت، به مراجعان پرشمار این مرکز بپیوندید.
